De raadscommissie Inwoners sprak zich dinsdagavond tegen middernacht uit over keuzes in het sociaal domein. Daarmee zet de raad een volgende stap op weg naar de drie decentralisaties. Hoe zorgen we vanaf januari 2015 voor goede zorg en ondersteuning als het gaat om Jeugdzorg, AWBZ en toeleiding naar werk?

Veel keuzes zijn al gemaakt. En belangrijker: er is veel gesproken met belanghebbenden: met clienten, mantelzorgers, betrokken instellingen.
In dat hele traject zijn voor GroenLinks twee dingen van belang:

1. Is er straks voldoende zekerheid (met een fatsoenlijke termijn), erkenning en respect voor de mensen die op de een of andere manier ondersteuning nodig hebben.

2. Heeft een mens straks voldoende keuzevrijheid en zeggenschap over haar of zijn eigen leven, begeleiding, zorg.

Het college legde zes onderwerpen voor aan de commissie.

1. Moeten mensen soms bijbetalen of wordt alle ondersteuning gratis? We zijn het eens met het college: waar de wet dat toelaat, kan een inkomensafhankelijke bijdrage worden gevraagd. Zo zorgen we ervoor dat zorg en begeleiding voor iedereen beschikbaar kan blijven.

2. Als een inwoner zorg niet wil halen bij een van de aanbieders waarmee de gemeente een contract heeft, mag dat? Voorwaarde is voor GroenLinks dat er echt te kiezen valt uit verschillende aanbieders.
Als dat zo is, is het voor Groenlinks akkoord dat iemand die kiest voor een andere aanbieder die duurder is zelf het verschil bijlegt.

3. Verlangen we een tegenprestatie van de mensen die bijstand krijgen? Het is een heikel punt - en het woord verlangen is wat troebel. Is het eisen of is het wensen?

Dilemma
Het college maakt het dilemma niet echt helder. Wat hier vooral in het geding is: zien we de tegenprestatie straks als een boete, een straf, een verplichting of beschouwen we de tegenprestatie als een uitnodiging, als een kans om meer mee te doen en het uitzicht op werk groter te maken? Of scherper: is de bijstandsgerechtigde iemand die opgejaagd moet worden of iemand die een hand gereikt krijgt om weer op gang te komen?
Uitzonderingen daargelaten: de meeste mensen die bijstand krijgen voelen zich daar ongemakkelijk bij en willen dolgraag weer aan het werk of op een andere manier bijdragen aan onze samenleving.
In lijn met de uitgangspunten van de kaders die we als raad stelden: laten we vooral uitgaan van eigen kracht.

Ruimte
Maak dus een flink aanbod voor vrijwilligerswerk zichtbaar zonder daarmee anderen het werk te ontnemen - en dat zal nog lastig genoeg zijn. En vervolgens: biedt mensen in de bijstand ruimte om vrijwilligerswerk te doen als ze tenminste beschikbaar blijven voor reïntegratietrajecten, scholing etc.
Wij kiezen dus niet voor dwang óf laat maar zitten. We pleiten voor een andere insteek. Meedoen begint niet bij dwang, maar bij erkenning van een mens en zijn of haar mogelijkheden. Mee WILLEN doen wordt voor de meeste mensen dan heel vanzelfsprekend.

4. Voor het PGB (persoonsgebonden budget) verbaast ons de voorkeur van het college voor een beperkte toegang. Los van het recht dat de wet geeft op een PGB: we hebben als raad in samenspraak met al die betrokkenen ingezet op eigen kracht en Kamper kracht. In december 2013 gaven we o.a. deze kaders mee:

- We gaan uit van de eigen regie van de inwoner

- We geven vertrouwen en ruimte aan onze inwoners

Daarbij past het dat de mensen die dat willen de mogelijkheid hebben om te kiezen voor een PGB boven Zorg in natura.

PGB
Op initiatief van de raad hebben we bijzondere gesprekken gehad met de mensen die met de decentralisatie te maken krijgen. Een van hen vertelde hoe de plots ontstane zorg voor haar partner haar leven op de kop had gezet. Dankzij een PGB had ze werktijd in kunnen leveren. Zo kon ze extra thuis zijn en zorgen voor voldoende structuur en begeleiding zonder dat er voortdurend vreemden over de vloer kwamen.
Móet iemand een PGB kiezen? Nee, maar wie dat wel de beste keuze vindt, moet daarvoor wat GroenLinks betreft de vrijheid hebben, zoals dat ook is aangegeven door mensen die nu en straks client zijn of mantelzorger.
Dat dat goedkoper moet zijn, is bijna een open deur. Wie zelf de zorg inkoopt zal daar kritisch op zijn en wie zelf de zorg geeft heeft geen overhead, geen pensioenopbouw en geen sociale regelingen.
En om alvast de fraude-zorg weg te nemen waar menigeen last van heeft: het PGB is straks niet meer een pot geld die achteraf verantwoord wordt maar een in geld begrensde regeling waarvoor het SVB het geld beheert. Los daarvan: we wilden en willen toch uitgaan van loslaten in vertrouwen en optimale keuzevrijheid?

5. 2150 of 2800 mensen (nota's spreken elkaar tegen) krijgen te maken met een overgang per 2015. Moet dat rap of juist langzaam? Voor de overgang van deze mensen is voor GrL van belang dat de onrust minimaal blijft dat grote ongewenste veranderingen uitblijven en dat er oog is voor de gevolgen voor werkgelegenheid.
Kies dus niet extreem voor alles nu direct of alles pas laat veranderen. Zet in bij de mensen om wie het gaat. Wie toe is aan veranderingen, kan dan snel andere zorg of begeleiding krijgen. Wie blij is met hoe het nu geregeld is, kan die zorg of begeleiding houden.

6. Het laatste punt draait om de vraag hoe de raad betrokken wordt bij de uitwerking van de voorzieningen 2015 komt ongetwijfeld nog met lastige verrassingen. Dat vergt wijsheid, flexibiliteit en vlotte besluitvorming. De raad moet zich niet met uitvoering bemoeien, is het uitgangspunt. Tegelijk willen wij in dit spannende proces de vinger aan de pols te houden, als vertegenwoordigers van onze inwoners.
Optie a is dan prima, op voorwaarde dat het college de raad informeert over wijzigingen onderweg en aan het eind van het eerste jaar terugkeert bij de raad om die keuzes tegen het licht te houden. Voor GroenLinks is het bij dat mandaat voor de raad wel van belang dat adviesraden en betrokkenen zorgvuldig betrokken blijven bij de keuzes.

Burgerkracht
Met deze keuzes zijn we er nog niet. De decentralisaties drijven op burgerkracht en eigen kracht. Op oog voor elkaar en mantelzorg. Van de ouderen in ons land geeft intussen 25% van de mensen aan dat zij geen sociaal netwerk hebben. Onderlinge zorg gaat vooral goed in dorpen, blijkt - dus voor zo'n 20 of misschien 40% van onze gemeente. Er zijn wachtlijsten voor verpleeghuiszorg, ook in Kampen, er staan woonruimtes leeg in verzorgingshuizen en in die huizen wordt de zorg steeds minimaler.
Onze oproep aan het college: als u in december met de beleidsnota komt, laat dan ook helder zijn hoe de werkelijkheid er straks uit ziet voor de mensen die geen netwerk hebben én voor mantelzorgers die nu al zo vaak moeite hebben om hun hoofd boven water te houden.
Het college heeft de voorkeuren van alle fracties gehoord. Wethouder Gerlofsma bleek niet gelukkig met de keuze van de fracties om burgers zeker ook de ruimte te geven voor een PGB. "De raad is aan zet", gaf Nieke Jansen aan. "Als de raad kiest voor volle ruimte voor het PGB is dat het advies waar het college mee aan de slag moet. Het kan niet zo zijn dat het college vraagt om een koers en die dan maar terzijde legt als die koers het college niet zint."

De commissieleden hielden daarmee vast aan het raadsbesluit van 12 december 2013 waarin eigen regie en vertrouwen in inwoners voorop staat. Daar komt bij dat in Den Haag het recht op een PGB bij wet is vastgelegd.